Predykcja preeklampsji w I trymestrze ciąży

Preeklampsja (PE) jest wielosystemowym zespołem objawów chorobowych, które pojawiają się po skończonym 20 tygodniu ciąży, w trakcie porodu lub w połogu.
Rozwija się w przypadku 2-5% ciąż; w ~10% przypadków ma postać wczesną rozwijająca się̨ przed 34 tygodniem ciąży, której często towarzyszy zahamowanie wewnątrzmacicznego wzrastania płodu.

W preeklampsji mamy do czynienia z:

• nadciśnienie tętniczym (wartości powyżej 140/90mmHg) i białkomoczem
• lub
• nadciśnieniem tętniczym i dysfunkcją narządów wewnętrznych u ciężarnej (niekoniecznie z białkomoczem).

Cechy kliniczne i czynniki matczyne ciężarnej, podnoszące ryzyko rozwoju preeklampsji to:

• zaawansowany wiek matki > 40 r.ż.
• wysoka masa ciała BMI > 35 kg/m2 sprzed ciąży
• przewlekłe nadciśnienie tętnicze
• cukrzyca
• toczeń rumieniowy układowy
• zespół antyfosfolipidowy
• zapłodnienie in vitro
• wystąpienie preeklampsji w poprzedniej ciąży lub w rodzinie (matka, siostra)

Ryzyko PE w pierwszej ciąży jest trzy razy wyższe niż u wieloródek, których poprzednie ciąże nie były powikłane PE.

Kobiety, u których w pierwszej ciąży wystąpiła PE są na nią narażone do dziesięciu razy bardziej w kolejnej ciąży.

Czynniki podlegające ocenie w kierunku preeklampsji w I trymestrze ciąży to:

• Pomiar uśrednionego ciśnienia tętniczego krwi (MAP) – pomiar ciśnienia tętniczego krwi dokonywanego jednocześnie na obu ramionach po minimum 5-minutowym odpoczynku.
• Ultrasonograficzny pomiar przepływów krwi w obu tętnicach macicznych (UtPI) wykonywany w trakcie USG I trymestru. W przypadku ciąż powikłanych PE indeks przepływu jest wyższy niż w ciążach prawidłowych. Wartość przepływów w tętnicach macicznych uwzględniana jest przy obliczaniu ryzyka wystąpienia PE w ciąży.
• Ocena poziomu osoczowego białka ciążowego-A (PAPP-A) – białko wytwarzane przez łożysko, jego poziom w I trymestrze ciąży jest niższy w ciążach powikłanych PE.
• Możliwości pomiaru czynnika wzrostu łożyska (PIGF) – czynnik produkowany przez łożysko mający udział w angiogenezie. W przypadku ciąż powikłanych PE poziom PLGF jest niższy niż w ciążach niepowikłanych.

Złożone badanie przesiewowe I trymestru polega na uwzględnieniu czynników matczynych, MAP, UTPI, PAPP-A i PIGF.

Wprowadzeniu tych danych do specjalnie skonstruowanego przez FMF (Fetal Medicine Foundation) algorytmy służącego do kalkulacji ryzyka wystąpienia PE. Algorytm ten wykrywa około 95% przypadków bardzo wczesnej postaci PE (<34 tygodnia ciąży), 75% przypadków postaci wczesnej PE (<37 tygodnia ciąży) oraz 45% przypadków późnej postaci PE ( ≥37 tygodnia ciąży).

Badanie pacjentek ciężarnych na podstawie czynników matczynych, MAP, UTPI, PAPP-A i PIGF ma za zadanie wyróżnienie dwóch grup ryzyka rozwoju preeklampsji.

W przypadku pacjentek z grupy wysokiego ryzyka (10% wszystkich ciąż) obowiązkowe wdrożenie profilaktycznej dawki kwasu acetylosalicylowego (150mg na noc).

Pacjentki powinny przyjmować tabletki regularnie, ponieważ zastosowanie się do zalecanej dawki w ≥ 90% przypadków prowadzi do redukcji ryzyka rozwoju wczesnej preeklampsji o nawet 80% oraz późnej o 63%.

Ważne jest rozpoczęcie profilaktyki kwasem acetylosalicylowym przed 16 tygodniem ciąży i kontynuacja do 36 tygodnia ciąży.

Należy również pamiętać, żeby USG I trymestru wykonywane było przez lekarzy posiadających certyfikat FMF uprawniający do pełnej oceny ryzyka wystąpienia preeklampsji bądź hipotrofii płodu.

dr Łukasz Jóźwiak, położnik-ginekolog