Ospa wietrzna i półpasiec u kobiet w ciąży i w połogu

Jakie są objawy ospy wietrznej?

Diagnostyka ospy wietrznej i półpaśca opiera się na ocenie klinicznej zmian skórnych i zwykle nie jest trudna. Choroba zwykle rozpoczyna się okresem objawów zwiastunowych, występujących 1–2 dni przed pojawieniem się wysypki.

Do objawów tych zaliczamy:

gorączka lub stan podgorączkowy,
ogólne osłabienie,
ból głowy i mięśni,
nieżyt nosa,
zapalenie gardła.

Następnie pojawia się swędząca wysypka pęcherzykowa na całym ciele, początkowo w postaci plamek, później grudek, na których pojawiają się niewielkie pęcherzyki wypełnione przejrzystym płynem, który z czasem mętnieje. Po 2–3 dniach w miejscu pęcherzyków pojawiają się krostki, które goją się przez powstawanie strupów. Po odpadnięciu strupków mogą pozostawać na jakiś czas blizny i przebarwienia, które znikają bez pozostawiania trwałych śladów w większości przypadków.

Okres wylęgania, czyli czas od wniknięcia wirusa do pojawienia się objawów, trwa zazwyczaj 1–3 tygodni. Kobiety w ciąży eksponowane lub podejrzane o ekspozycję na VZV powinny mieć przeprowadzoną natychmiastową diagnostykę serologiczną polegającą na oznaczeniu miana przeciwciał w klasie IgG oraz specyficznych przeciwciał przeciwko VZV.

Jakie jest postępowanie dla kobiet w ciąży po kontakcie z osobą chorą?

Kluczowe dla wdrożenia postępowania dla kobiet w ciąży po kontakcie z osobą chorą na ospę wietrzną lub półpaśca jest ustalenie, czy doszło do ISTOTNEGO kontaktu z VZV. Osoba chora jest zakaźna 48 godzin PRZED pojawieniem się wysypki aż do pokrycia się pęcherzyków strupkami. Przebywanie z osobą chorą w jednym pomieszczeniu przez > 15 minut lub bezpośredni kontakt z chorym na ospę wietrzną lub półpaśca jest uznawany za istotny.

Jeżeli nie mamy udokumentowanego przechorowania ospy wietrznej lub przyjęcia dwóch dawek szczepienia przez kobietę w ciąży, należy oznaczyć przeciwciała IgG przeciw VZV. W przypadku wykrycia przeciwciał nie jest wymagane leczenie ani aktywna profilaktyka, jedynie izolacja od osoby chorej.

W przypadku braku przeciwciał należy ciężarnej jak najszybciej (optymalnie do 96 godzin od kontaktu) podać swoistą immunoglobulinę przeciw VZV (Varitect). Jest to lek, który jest podawany dożylnie, wyłącznie w szpitalu. Następnie należy ciężarną obserwować przez 3-4 tygodnie pod kątem wystąpienia objawów ospy wietrznej lub jej powikłań. Należy pamiętać, że kluczowym elementem profilaktyki jest izolacja osób chorych od kobiety w ciąży, nawet jeśli otrzymała profilaktycznie immunoglobulinę p/VZV.

Kiedy wdrażamy leczenie u ciężarnej?

W przypadku wystąpienia objawów ospy wietrznej u ciężarnej należy wdrożyć leczenie przeciwwirusowe w postaci acyklowiru. W niektórych przypadkach o ciężkim przebiegu, zwłaszcza u osób z obniżoną odpornością konieczna jest hospitalizacja i leczenie dożylne. Równie ważne jest leczenie objawowe – paracetamol, który jest bezpieczny w ciąży, należy stosować w razie gorączki. Leki przeciwhistaminowe II i III generacji łagodzą świąd skóry i również są bezpieczne w ciąży.

Ciąża nie jest wskazaniem do leczenia przeciwwirusowego półpaśca, jeżeli nie wymaga tego stan ogólny ciężarnej. W przypadku nasilenia objawów mogą wystąpić ogólne wskazania do jego leczenia w trakcie ciąży, np. w przypadku zmian dotyczących błon śluzowych, oczu uszu lub w przypadku kobiet z obniżoną odpornością. Podstawową metodą profilaktyki zakażenia VZV jest szczepienie, które jest zalecane u wszystkich kobiet planujących ciążę, które nie chorowały dotąd na ospę wietrzną.

dr n.med. Łukasz Pydyś, ginekolog-położnik